Het akkoord tussen de nieuwe coalitiepartners bevat weinig nieuws. Plannen genoeg, maar de financiële onderbouwing ontbreekt. GroenLinks vreest voor meer wegen, minder natuur en te weinig sociale woningbouw. Lees hier de reactie van fractievoorzitter Bas Nugteren.

Voorzitter. Het was meer dan hoog tijd, dat de oude coalitie van CDA, VVD en PvdA, van het provinciaal toneel werd afgevoerd, na dit toneel meer dan drie decennia uitsluitend voor zich te hebben opgeëist. Het ging nogal onhandig en opportunistisch, en de coalitie werd afgevoerd na een niet goed te volgen steekspel tussen de coulissen. Alsof men de beroemde scène uit de Westside Story aan het naspelen was. En waarbij verschillende partijen bij tijd en wijle uit de gordijnen kwamen gerend om vervolgens de anderen er weer in te jagen, met hard boegeroep. Onoverzichtelijke en soms wat ruw aandoende taferelen. De titel van het stuk, ‘samen maken wij Utrecht mooier’ ontging het publiek dan ook snel.

Maar dan opeens, vallen twee partijen elkaar in de armen, Tony en Maria, als ik de vergelijking met de Westside story even aan hou. En wijzen om het gezamenlijk geluk compleet te maken, en hier al dan niet toe aangezet door officer Krupke, een vrijwilliger uit het publiek aan om ook het podium op te komen en in het geluk te delen.

Einde scène. Voor het publiek is er veel om over na te praten in de pauze en om te bespreken wat hen wellicht nog geboden zal worden.

En wat zal ons nu nog geboden worden na de pauze? Welke verwachtingen roept het gepresenteerde akkoord op? Wat we al wel weten is wat we kwijt raken, namelijk twee voortreffelijke gedeputeerden die, in de korte tijd dat zij hier waren, de verwachtingen meer dan hebben ingelost. Zij hebben een standaard gezet waar GroenLinks de overige gedeputeerden graag aan houdt. En wat we ook al weten is dat we bijna de helft van de VVD-fractie kwijt zijn geraakt.

Maar is met het verdwijnen van de oude coalitie, ook een begin gemaakt met het verdwijnen van de oude politiek? Is er een nieuwe politiek in aantocht? In ieder geval krijgen we het college debuut van de ChristenUnie. En wij willen onze collega’s van de ChristenUnie hiermee dan ook feliciteren, de eerste die na 30 jaar er in geslaagd zijn toe te treden tot de vergaderkamer op de 14e verdieping.

Maar daarmee lijkt vooralsnog de vernieuwing ook wel op te houden. Want wat is ons nu gepresenteerd? Een akkoord dat past in de beste tradities van ‘veel woorden en weinig zeggen’, ook nu geen financiële vertaling; een akkoord dat niet uitgaat van het Uitvoeringsplan dat is vastgesteld, maar van een document dat de meesten hier allang waren vergeten; en over de bestuurscultuur wordt vooral gezegd dat dit een klus is voor de Commissaris van de Koningin.

Voorzitter, het akkoord wekt op tal van punten de indruk dat het tot stand gekomen is in een paar avonden terwijl men met de borrelnootjes onder handbereik, de teksten van het oude coalitieakkoord nog eens doorlas en her en der wat in de kantlijn krabbelde: ‘minder ecoducten’, ‘minder opcenten’, ‘zondagsrust’, ‘meer kleinschaligheid’ of ‘vierbaans’. Maar men vond het kennelijk niet de moeite om de gecorrigeerde tekst daarna nog eens na te lopen, want wat moet ik nu met een passage als “In 2007 komt er een strategisch communicatieplan”

Wat GroenLinks ook teleurstelt, is de terughoudende manier waarop in het akkoord ingegaan wordt op de dringende aanbeveling van informateur Van Eijck om de bestuurscultuur te verbeteren. Om die reden dient GroenLinks samen met anderen een motie hiertoe in. Er is hier, ik heb het al vaker betoogd, een cultuur ontstaan waarbij het dualisme ondergeschikt is aan de belangen van de coalitie en het college en ik had verwacht dat deze nieuwe coalitie hier gelijk op ingegaan zou zijn. Ik had op meer verwacht dan dat men dit in handen van de Commissaris zou stellen, als voorzitter van Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten. Maar dat is gewoon te weinig voorzitter. Wat GroenLinks verwacht had was een aantal punten die benoemd zouden worden als te verbeteren en natuurlijk heeft u hierin een rol. Maar als voorzitter van de Staten, niet ook nog als voorzitter van het College. Dat is een strijdig belang aan de ontwikkeling van het dualisme

Wat ons nu gepresenteerd wordt, is geen trendbreuk maar een beweging naar rechts. In de media werd al snel opgemerkt dat dit een te voorbarige conclusie zou zijn. En ik werd er in de krant op aangesproken dat ik vreesde dat er op Soesterberg villa’s zouden komen om de herinrichting van de voormalige vliegbasis mede te financieren. Collega Doornenbal wist in het AD te melden dat dit nergens op gebaseerd was aangezien geen van de coalitiepartners daarover sprak. En voegde er gelijk maar aan toe: “Maar ja, zulke opmerkingen bekken lekker, hè. Echt van oppositiepartijen die graag hadden meegeregeerd.’’

Ik proef in dit laatste een diepere opvatting over de functie van een oppositiepartij, maar het had wel met wat minder dédain gezegd mogen worden. En wat bekt er nu lekker? Wat wij lezen in het akkoord is dat de herinrichting van de voormalig vliegbasis voor de provincie budgettair neutraal moet worden uitgevoerd; het VVD standpunt. En dat betekent aanvullende woningbouw, want de eerste berekeningen geven aan dat er een tekort van 7 mln. is in de financiering. En we lezen dat “De woningbouw moet worden aangepast aan de EHS en qua differentiatie een bijdrage leveren aan de investeringen in het groen.”

Voorzitter, in het jargon van de beleidsmakers betekent dit, dat dure woningen meer gewenst zijn dan sociale woningbouw want dat levert meer op. Kortom, er wordt duur gebouwd op Soesterberg om de herinrichting mede te financieren. Zo gek was de angst van GroenLinks dus ook weer niet.

De inschatting van collega Doornenbal dat GroenLinks graag had meegeregeerd, is daarentegen wel correct. Juist om iets als Soesterberg had GroenLinks dat graag gedaan. ‘Woningbouwneutraal’.

Al met al is de VVD de grote winnaar, vandaar dat ik ook de typering van een beweging naar rechts, ook gewoon kan trekken. Kijk naar mobiliteit, kijk naar Soesterberg en kijk naar de mindere ambities ten aanzien van woningbouwdifferentiatie, een ander woord voor minder sociale woningbouw. Maar hoe gaat deze coalitie nu functioneren? Weet men een open stijl te hanteren, weet men zich open te stellen voor andere partijen, weet men in openheid om te gaan met interne meningsverschillen? Of krijgen we twee-en-een-half jaar verkrampte coalitiepolitiek?

Het CDA is natuurlijk stabiel als altijd. En de kritiek van VVD en PvdA over het draaien en maar dooronderhandelen, was misschien ook wel te zwaar aangezet. Maar ook niet helemaal onwaar zoals het CDA erkende op 14 juli: “Haal je wel het onderste uit de kan?”. Maar er speelt nog wat anders naar mijn idee, want terecht of niet terechte kritiek, je kunt als grootste fractie er niet omheen dat je ook meer verantwoordelijkheden hebt dan op de voorste rij te zitten. Heb je te zorgen voor samenhang en moet je leiderschap tonen. De indruk is in ieder geval dat het hier aan ontbroken heeft in de vorige coalitie en de vraag is nu dan ook of het CDA het leiderschap in de nieuwe coalitie wel op zich neemt.

De stabiliteit van de VVD is voorlopig wel verzekerd, lijkt mij zo. Eerder vandaag zagen we een wisseling van de wacht bij de VVD, het leek wel een waterpolowedstrijd. Na ieder doelpunt wisselt een deel van het team, je ziet dan gelijk drie, vier nieuwe personen het water inspringen. Bij waterpolo kan dat, maar in de politiek? Nieuwe afspraken, nou doet u mij dan ook maar een andere fractie. Ik had wel een gevoel van gêne, moet ik bekennen. Kennelijk zijn de politieke spanningen binnen de VVD zo hoog dat het niet anders kan, dan dat een aantal gekozen volksvertegenwoordigers geheel eigener beweging, althans dat was het persbericht, zijn zetel ter beschikking stelt. Een vergelijk met de spanningen die de landelijke VVD beheersten en beheersen, is natuurlijk snel getrokken. Maar in Den Haag was men wel zo verstandig om de VVD wegens de onderliggende instabiliteit maar even buiten de regering te houden.

Voorzitter, de afgelopen twee maanden heb ik wel als boeiend ervaren en vond het ook wel een teken van leven van de provinciale politiek. Ik hoop niet het laatste teken overigens. Dat het niet geworden is wat het had moeten zijn, daargelaten. Boeiend, al kostte het de nodige tijd, maar de rekening voor de overuren stuur ik wel naar de VVD.

Voorzitter, dat de oude coalitie eens moest vallen, was wel duidelijk. Maar de opvolging ervan is naar ons idee een gemiste kans, zowel wat betreft programma, als wat betreft samenstelling. Een partij die twee maal breekt hoort er gewoon even niet in te zitten.

[ingekorte versie]